Keuzehulp: Hoe kies je de beste brander?

Een gasblikje is het meeste gebruiksersvriendelijke kooksysteem. Gaskraan open, vlammetje erbij en koken maar. Gasblikjes zijn verschillende varianten verkrijgbaar.

• Gasblikjes met een kliksysteem; Dit systeem wordt door het merk Campingaz gebruikt. Er zijn adapters voor om dit systeem ook op andere types branders te gebruiken en andersom. Dit type gasblikjes wordt voornamelijk in Europa verkocht. Buiten Europa is het een stuk moeilijker om aan deze gasblikjes te komen. Ze mogen overigens ook niet mee als ruimbagage in het vliegtuig.

• Gasblikjes met een schroefsysteem; Dit systeem is veel beter verkrijgbaar buiten Europa. Vaak zit er in deze blikjes een mix van brandstoffen om beter te presteren bij lage temperaturen. Primus heeft een mooie indeling gemaakt voor welke temperaturen hun typen gasblikjes geschikt zijn, zie onderstaande afbeelding. Als je een normale mix of bijvoorbeeld de mix van Campingaz hebt, dan merk je dat de output bij koud weer veel minder is. Je krijgt water dan nauwelijks of niet aan de kook. Bij Campingaz of Primus Summer Gas zul je dit al op een frisse ochtend in de lente ervaren. Primus Winter Gas heeft een speciale samenstelling zodat het ook bij winterse temperaturen blijft functioneren. Maak je een trip naar een hooggebergte? Dan zijn gasblikjes geen goede keuze. Op hoogte functioneren gasbranders slecht.

• Priktankjes; Deze blikjes zijn vaak een stuk goedkoper dan de andere twee varianten. Een prikblikje monteer je eenmalig onder je brander en laat hem zitten tot hij leeg is. Hierdoor kun je ze tussentijds niet meer los halen van de brander.

Voordelen bij het gebruik van branders die werken met gasblikjes is dat ze vaak erg compact en zeer licht zijn. In Europa kom je ontzettend makkelijk aan de blikjes en buiten Europa is het ook nog redelijk makkelijk om hieraan te komen. Het aansteken van dit type brander is erg makkelijk. Vaak zit er op de brander al een piëzo ontsteking waarmee je de brander kan aanzetten (toch is het altijd erg verstandig om zelf een aansteker of waterafstotende lucifers mee te nemen). Je hebt bij koken op gas perfecte controle over de sterkte van je vlam. Gasbranders hebben zeer weinig onderhoud nodig.

Om de kooktijd nog korter te maken kun je ook nadenken over een combinatie systeem. Hierbij zitten brander en pan aan elkaar vast en is de warmte overbracht van brander naar pannetje geoptimaliseerd. Een voorbeeld hiervan is de Primus Lite met een kooktijd van slechts 2 minuut 45 voor een halve liter water en het zeer zuinige verbruik van 100 gram brandstof per uur koken.

Nadelen bij het gebruik van dit type branders is dat je als je erg lang op pad gaat naar afgelegen gebieden, je moeilijker aan brandstoffen kan komen. De brandstof is in ook verhouding duurder dan vloeibare brandstof en het gebruik op hoogte of bij koud weer is beperkt. Als je een brander hebt die direct op je gasblikje aansluit, dan moet je ook al langer zoeken naar een stuk vlak grond door de instabiliteit van dit systeem. Daarnaast is dit systeem minder geschikt om te koken voor meer dan vier personen en deze branders zijn moeilijker te onderhouden.

Het bekendste voorbeeld van een vaste brandstof is de Esbit spiritus blokjes die onder andere worden gebruikt in Esbit branders. Deze blokjes kun je het beste meenemen als je alle tijd hebt om te koken of als nood brandstof. Het duurt bij deze wijze van koken relatief lang om water te koken door de geringe hitte die de brander afgeeft. Een Esbit brander is wel erg compact en makkelijk te ontsteken bij slecht weer. Esbit lekt niet weg en kan niet stuk gaan, wat dat betreft dus een erg betrouwbare noodvoorziening.

Vloeibare brandstoffen zijn overal ter de wereld verkrijgbaar en komen in veel verschillende varianten voor. Branders die deze brandstoffen gebruiken moeten vaak wel voorverwarmd worden, het zogenoemd 'priming'. Dit kun je eenvoudig doen door een klein flesje met spiritus mee te nemen omdat spiritus snel ontsteekt. Behalve bij diesel is het minder makkelijk, maar ook mogelijk om de brandstof uit de brandstoffles voor priming te gebruiken.

De typen brandstoffen waar branders mee kunnen werken zijn:

- Kookpuntbenzine
- Loodvrije benzine
- Kerosine
- Diesel

Wanneer je minimaal onderhoud wenst te plegen, gebruik dan kookpuntbezine zoals bijvoorbeeld Coleman Fuel of Primus PowerFuel. De andere genoemde brandstoffen kunnen vervuiling in de leidingen en de sproeikop veroorzaken. Diesel zou daarom alleen in noodgevallen gebruikt moeten worden.

Een groot voordeel van dit type branders is de verbranding zeer efficiënt is: veel warmte per gewichtseenheid. Benzine kun je blijven gebruiken bij koud weer en op grote hoogte. De brandstof is vrijwel overal verkrijgbaar en niet duur.

Veel benzinebranders zijn tevens aan te sluiten zijn op gasblikjes. Een goed voorbeeld hiervan is de Primus Omnilite Ti:

Het nadeel van benzinebranders is dat ze groter en zwaarder zijn dan de gasbranders. Ze zijn ook duurder en vereisen meer onderhoud bij gebruik van onzuivere brandstoffen als diesel en ongelode benzine. Koken op benzinebranders vereist wat meer voorbereiding dan koken op een gasbrander. Vullen van de fles, op druk brengen, aansteken, en priming kosten wat meer moeite dan gasbranders die na één klik van een piëzo kook-klaar zijn. 

Nu je weet welke type brandstoffen er zijn, kun je gaan bepalen welke brander het beste aan jouw wensen voldoet. Het vergelijken van branders kun je met de volgende criteria nog wat makkelijker maken:

- Kooktijd; De tijd die de brander nodig heeft om een hoeveelheid (meestal 0,5 of 1 liter) water aan de kook te brengen.
- Zuinigheid; hoeveel liter kan je brander op kookpunt brengen per bepaalde hoeveelheid brandstof.
- Brandtijd; Hoelang kan een brander gemiddeld brander op een bepaalde type brandstof.
- Output; indien een van de voorgaande gegevens niet bekend zijn, kun je ook kijken naar de output die een brander kan leveren. Dit wordt gemeten in Watt.

Natuurlijk gaat het bij deze cijfers altijd over gemiddelden. Er zijn veel externe factoren die invloed hebben op hoe je brander presteert en soms geven fabrikanten niet alle gegevens op.

Het gewicht en de afmetingen van een brander zijn ook belangrijke criteria om mee te nemen in je beoordeling.

Extra's van een brander die vaak apart verkocht worden zijn de adapter om bijvoorbeeld een Campingaz blikje te kunnen aansluiten op een brander met schroefsysteem.

1. Gebruik je brander absoluut niet in een tent, tenzij specifiek bij die brander staat aangegeven dat dit is toegestaan.
2. Controleer je systeem regelmatig op lekken.
3. Zoek bij voorkeur altijd een vlakke ondergrond voor je brander.
4. Houd licht ontvlambare voorwerpen uit de buurt van je brander.
5. Kook indien mogelijk met een deksel op je pan. Dat kookt efficiënter.
6. Wees bedacht op een te hoge temperatuur van het gasblikje: ontploffingsgevaar.
7. Vul je brandstoffles nooit tot de rand, let altijd op het aangegeven niveau.
8. Zorg dat je brandstoffles leeg is wanneer je de brander voor langere tijd bewaart.
9. Pas op met knoeien van vloeibare brandstoffen op je lichaam, bij koud weer kan dit lijden tot onderkoelingsverschijnselen.

Bij het gebruik van onzuivere brandstoffen zal je brander eerder verstopt gaan zitten en wordt deze snelle onbruikbaar. Zorg dat je de spuitopening regelmatig controleert op aanslag.